Met de strategie van transparantie leidt de Europese Commissie beleggers naar duurzame investeringen

Digitalisering en duurzaamheid zijn de belangrijkste thema’s in het financieel toezichtrecht. CPO-docent Danny Busch vertelt over het tipping point dat van belang is om de duurzaamheidsagenda te kunnen uitvoeren. Ook gaat hij in op de speerpunten van de toezichthouders.

“Digitalisering en duurzaamheid zijn de kernthema’s in de regulering en het toezicht van de financiële sector. De belangrijkste aandrijver daarvoor is de Europese Commissie. Die heeft een ambitieuze duurzaamheidsagenda en ontwikkelt daarvoor steeds nieuwe wetgeving. Hoe effectief die strategie is, moeten we afwachten. Ik ben daar positief over. Wetgeving is een belangrijke eerste stap, maar het is niet voldoende. Uiteindelijk gaat het om de vraag of genoeg mensen bereid zijn de duurzaamheidsagenda te steunen en daar ook offers voor te brengen. Dan heb je een goede kans dat het ook echt gaat werken. Recent sociaalwetenschappelijk onderzoek suggereert dat je dat punt kunt bereiken als 25% van de bevolking achter de duurzaamheidsagenda staat, het zogenaamde tipping point. Je hebt dan een significante minderheid van waaruit de duurzaamheidsagenda zich verder kan verspreiden, want mensen zijn sociale wezens en doen elkaar na. Ook als je niet bij die 25% hoort, krijg je dan vanuit allerlei hoeken signalen dat het maken van duurzame keuzes kennelijk is wat je moet doen. In Europa zouden we nu op 20% zitten.”

Strategie van duurzaamheidstransparantie

“Wetgeving kan een belangrijke bijdrage leveren aan het doel om te verduurzamen. Voor de financiële sector zou de meest rigoureuze ingreep zijn dat banken geen financiering meer mogen verstrekken aan vervuilende bedrijven. Dat is een vergaande stap. De Europese Commissie kiest ervoor om zowel aanbieders als vragers van kapitaal met zachte hand te leiden naar duurzame investeringen. Duurzaamheidstransparantie is daarvoor de strategie. De gedachte is dat als vragers en aanbieders van kapitaal de data hebben op basis waarvan zij kunnen bepalen of een investering duurzaam is, de vragers gaan beseffen dat ze moeten verduurzamen. De aanbieders van kapitaal zullen met de beschikbare data juist kiezen voor duurzaam. Maar, het is nadrukkelijk geen verplichting, ze mogen vervuilende bedrijven nog financieren.

Met de strategie van transparantie over duurzaamheid wil de Europese Commissie ook de publieke bewustwording bevorderen dat je beter kunt investeren in duurzame bedrijven. Enige druk vanuit de samenleving kan helpen om bedrijven duurzamer te maken. Als investeerders minder geneigd zijn om financiering te verstrekken aan niet duurzame bedrijven, dan helpt dat ook. Verder kan litigation een belangrijke rol spelen, maar dat ligt buiten het bereik van de Europese Commissie. Organisaties als Milieudefensie, ClientEarth en Extinction Rebellion zetten bedrijven als Shell onder druk door die aan te klagen en te dwingen om zich te houden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs. Inmiddels is duidelijk dat ING na Shell de volgende partij is die door Milieudefensie voor de rechter wordt gedaagd.”

Speerpunten toezichthouders

“De regels over duurzaamheidstransparantie zijn opgenomen in de Sustainable Finance Disclosure Regulation, de SFDR. De daarop gebaseerde uitvoeringsverordening was wat vertraagd, omdat het complexe materie is, maar afgelopen jaar is zij in werking getreden. De AFM heeft nu concrete handvatten om toezicht te houden op de naleving van de SFDR en heeft ook aangegeven dat de coulancefase voorbij is. De AFM gaat handhaven als de regels niet worden nageleefd.

Duurzaamheid blijft in 2024 een speerpunt van de AFM en dat geldt ook voor De Nederlandsche Bank (DNB) en de Europese Centrale Bank (ECB); de drie toezichthouders van de financiële sector. Er is wel een verschil in het toezicht. De AFM richt zich meer op juiste informatieverstrekking aan het beleggende publiek. Die gaat na of je niet aan greenwashing doet, dus of je een beleggingsproduct duurzamer voordoet dan die is. De DNB en de ECB bekijken vooral of de risico’s die een bank loopt goed ingecalculeerd zijn, ook klimaatrisico’s. Loopt een bedrijf klimaatrisico’s doordat het bijvoorbeeld gevoelig is voor langdurige droogte of voor overstromingen, en is daar rekening mee gehouden?”

Digitalisering

“Een ander belangrijk speerpunt in de Europese regelgeving is digitalisering. Voor de financiële toezichthouders zijn met name de risico’s van digitalisering een speerpunt. Het gaat bijvoorbeeld om cyberrisico’s. Financiële instellingen zijn in verregaande mate afhankelijk van ICT-dienstverleners. Denk aan de apps waarmee je via je telefoon bedragen overschrijft, maar ook de handel van brokers of effectentussenpersonen is allemaal computergestuurd; flitshandel waarin in hele korte tijd aan- en verkooptransactie worden verricht. Daar zit complexe ICT achter waarvoor de banken andere partijen inschakelen. De grote banken gaan zelfs met dezelfde ICT-dienstverleners in zee. Die bedrijven, de Big Techs, zijn daardoor systeemrelevant geworden. Als zo’n ICT-dienstverlener zijn werk niet meer kan doen doordat het systeem hapert of doordat die failliet gaat, dan raakt dat alle grote banken. Dat is een serieus risico. Het lastige is alleen dat de AFM, de ECB en DNB alleen toezicht kunnen houden op financiële instellingen. Zij hebben geen bevoegdheden ten opzichte van ICT-dienstverleners. Dat werd tot nu toe deels opgelost door in contracten vast te leggen dat de bank ervoor moest zorgen dat als die een ICT-dienstverlener inschakelde, in dat contract geregeld moest zijn dat de toezichthouder informatie mag opvragen bij die partij. Dat gaat veranderen door de Digital Operational Resilience Act (DORA).”

DORA

“DORA biedt een specifiek normenkader om ICT-risico’s in de financiële sector beter beheersbaar te maken. DORA geeft financiële toezichthouders rechtstreeks toezichtbevoegdheden ten opzichte van andere dan financiële instellingen, de kritieke ICT-dienstverleners. Die komen daarmee onder rechtstreeks Europees toezicht te staan. Een belangrijke stap, want de ICT-dienstverleners zijn te belangrijk geworden, als daar iets gebeurt, heeft dat impact op de stabiliteit van de financiële sector. DORA treedt op 17 januari 2025 in werking. Ik ga ervanuit dat de financiële en de ICT-dienstverleners zich hierop aan het voorbereiden zijn.”