Het notarieel recht is bij uitstek recht om het verschil te maken

Lucienne van der Geld is CPO-docent, directeur van het landelijke Netwerk Notarissen, docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit, raadsheer-plaatsvervanger bij het Hof in Den Haag en ze werkt ook nog in de notariële praktijk. Ze vindt dat er een plicht rust op degenen die met het notarieel recht werken om dat recht op orde te houden en actueel te krijgen.

Wat zijn uw drijfveren voor uw keuze voor het notarieel recht?

“Het mooie van het notarieel recht is dat het recht is voor het dagelijks leven; iedereen krijgt ermee te maken. Ik ben gespecialiseerd in het familievermogensrecht en erfrecht, rechtsgebieden waarin het gaat om grote en vaak emotionele gebeurtenissen in het leven zoals trouwen en scheiden, sterven en erven. Ik vind het bijzonder dat ik mensen in die situaties kan begeleiden om hun keuzes vast te leggen. Het recht heeft daarvoor een ordenende functie omdat het de kaders geeft. Daarmee biedt het een anker in emotionele situaties. Onlangs heb ik iemand geadviseerd in een erfrechtelijke kwestie en diegene gaf aan dat het misschien wel het belangrijkste gesprek van zijn leven was. Dat heeft me geraakt.”

U geeft aan dat het notarieel recht dagelijks recht is, toch is het vooral bekend om de ingewikkelde materie. Hoe kijkt u daar tegenaan?

“Het is inderdaad ingewikkeld en op sommige vlakken niet bij de tijd. Ik vind dat er een plicht rust op degenen die ermee werken om het notarieel recht op orde te houden en actueel te krijgen. Neem het voorbeeld van mensen die gaan samenwonen; hun positie ten opzichte van elkaar is niet geregeld in de wet. Dit sluit niet aan bij de actuele maatschappelijke situatie. Ook is er in de wet niets geregeld over digitale nalatenschappen zoals cryptomunten, gegevens in de cloud en socialmedia-accounts. De wet loopt wat dat betreft achter bij de maatschappelijke ontwikkelingen.”

Op welke manier probeert u een bijdrage te leveren aan het op orde en actueel houden van het recht?

“Ik probeer aandacht te vragen voor bepaalde thema’s. Zo heeft Netwerk Notarissen samen met het Centrum voor Notarieel Recht van de Radboud Universiteit onderzoek gedaan naar de legitieme portie. Is het nog van deze tijd dat kinderen automatisch een minimumdeel van de erfenis krijgen? We hebben veel reacties gehad op ons onderzoek. Op basis daarvan hebben we aanbevelingen gedaan. We hopen dat het tot veranderingen leidt. Het mooie van dit onderzoek was ook dat we door de vele reacties die we kregen merkten dat het een onderwerp is dat leeft.

Dat geldt overigens ook voor het onderwerp van mijn promotieonderzoek. Daarin ga ik in op de vraag hoe je kunt beoordelen of mensen die een levenstestament of testament maken ook wilsbekwaam zijn. Als notaris wil je dat weten op het moment dat iemand bij je komt met het verzoek om een (levens)testament op te stellen, maar voor een rechter ligt dat weer anders. Hoe kan die achteraf, als iemand al is overleden, nog vaststellen dat diegene wilsbekwaam was op het moment dat het levenstestament werd opgesteld? Als ik over dit onderwerp vertel, maakt dat vaak veel verhalen los en delen mensen hun ervaringen.

Overigens nodig ik professionals van andere rechtsgebieden ook nadrukkelijk uit om een bijdrage te leveren aan het op orde en actueel houden van het recht. Geef het aan als je op situaties stuit die in de praktijk niet werken of niet meer van deze tijd zijn.”

U vervult verschillende functies binnen het notarieel recht. Wat is voor u de rode draad?

“Vanuit die verschillende rollen heb ik de mogelijkheid om het notarieel recht van verschillende kanten te bekijken: vanuit de wetenschap, rechtspraak en het notariaat. Die brede blik vind ik belangrijk, omdat je ook naar andere aspecten moet kijken. Dat geldt met name voor het menselijke aspect, want achter elke juridische kwestie zit een persoonlijk verhaal. Daarvoor moet je oog hebben. Zo hebben we in de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst kunnen zien wat er gebeurt als je dat niet doet.

Die brede blik pas ik in mijn praktijk toe door verder te kijken dan de vraag die mij wordt voorgelegd. Hoe kan ik bijvoorbeeld voorkomen dat in het geval partijen ruzie krijgen ze moeten procederen? Verder houd ik ook altijd rekening met de hele keten. Hoe kijkt een andere jurist naar mijn akte als hij daarmee te maken krijgt in een zaak? Als docent stimuleer ik mijn studenten ook om breder te kijken en een juridisch vraagstuk in de maatschappelijke context te bekijken. Binnenkort verschijnt een uitspraak van de Hoge Raad over de vraag of je voordat je gaat trouwen al afstand kunt doen van partneralimentatie bij een latere scheiding. Na die uitspraak weten we wat de juridische kaders zijn, maar het is juist interessant om nu al te discussiëren over die vraag. Wat vinden we daarvan en is het een wenselijke ontwikkeling? Hoe ver gaat contractsvrijheid en de autonomie van partijen? Dat levert boeiende discussies op waaruit wat mij betreft duidelijk naar voren komt dat het notarieel recht bij uitstek het recht is waarmee je voor partijen het verschil kunt maken.”