In een faillissement maakt een curator lastige keuzes. Welke keuze je ook maakt, je zult altijd partijen teleurstellen. Het is daarom essentieel dat je die keuzes goed kunt onderbouwen. Daarvoor moet je beschikken over brede juridische kennis, stelt Bert Jansen, hoofddocent bij de opleiding Insolventierecht voor curatoren.
“Het aantal faillissementen neemt toe in Nederland. Dat betekent ook dat er meer curatoren nodig zijn. In de Recofa-richtlijnen van de rechtbanken is sinds januari 2023 de opleiding Insolventierecht voor curatoren één van de twee voorgeschreven opleidingen om als curator benoemd te worden. In coronatijd was het aantal faillissementen historisch laag doordat de overheid bedrijven financieel steunde met onder meer uitstel van de betaling van belastingschulden. Vanaf 1 april 2024 is de Belastingdienst weer begonnen met het incasseren van belastingschulden, ook de oude. De verwachting is daarom dat het aantal faillissementen verder zal toenemen.”
Brede juridische kennis
“Een curator moet over brede juridische kennis beschikken. Je hebt met veel rechtsgebieden te maken, denk aan het contractenrecht, arbeidsrecht en bijvoorbeeld het pand- en hypotheekrecht. Daarnaast moet je ook kennis hebben van onderwerpen als de financiering van bedrijven en van problematiek die je vaak tegenkomt bij faillissementen. Zijn er bijvoorbeeld nog relevante dingen vlak voor het faillissement gebeurd? In de praktijk heb je ook te maken met ethische dilemma’s. Stel dat er twee partijen zijn die een doorstart willen maken met het failliete bedrijf. De ene partij betaalt veel voor de spullen, maar wil geen personeel overnemen. De andere partij betaalt minder, maar neemt wel personeel over. Kies je dan voor de hoogste opbrengst om zoveel mogelijk schulden af te kunnen betalen, of voor werkgelegenheid? Dat zijn lastige afwegingen voor een curator. Er is geen goed of fout antwoord, maar je moet wel kunnen uitleggen waarom je een bepaalde keuze hebt gemaakt.”
Teleurstellen
“Als curator moet je alle belangen in het oog houden. Je weet hoeveel schulden er zijn en je weet hoeveel geld er is. Dat moet je verdelen, maar hoe je dat ook doet, je zult altijd partijen teleurstellen. Dat is een gegeven in een faillissement. Als je te lichtvaardig iemand zijn zin geeft, dan dupeer je andere schuldeisers. Daarom moet je heel zorgvuldig afwegen welke keuzes je maakt en waarom. Dat is een essentieel onderdeel van deze opleiding. Je moet daarvoor namelijk exact weten hoe het juridisch in elkaar zit. Vanuit daar kun je juridische beslissingen nemen en keuzes maken.”
Verantwoording afleggen
“Een curator moet stevig in zijn schoenen staan. Op het moment waarop je als curator bij een faillissement wordt betrokken, heeft de failliet er vaak al een zware periode op zitten. Daar moet je oog voor hebben, tegelijkertijd moet je niet vergeten dat een schuldeiser die niet betaald krijgt, zelf ook in de problemen kan komen. Daarom moet je iedere stap weloverwogen nemen. Over je keuzes leg je verantwoording af aan de rechtbank. Die verslagen zijn openbaar. Als iemand het niet eens is met jouw keuze, dan kan die een klacht indienen bij de rechter-commissaris. Heb je een beslissing genomen die je goed kunt motiveren en onderbouwen aan de hand van wetgeving en jurisprudentie, dan weet je dat je in je recht staat. Daarvoor is de basiskennis essentieel.”
Europese ontwikkelingen
“Er spelen ook Europese ontwikkelingen op het gebied van insolventie. De EU wil toe naar een Europees faillissementsrecht dat voor alle lidstaten min of meer hetzelfde is. Dat zal nog jaren duren, maar je ziet de invloed van de EU op ons Nederlandse faillissementsrecht toenemen. Ik vind dat een goede ontwikkeling, want we hebben te maken met veel internationaal handelsverkeer, maar de verschillen tussen de Europese landen zijn groot als je het hebt over rechten en plichten over en weer. Het maakt voor de positie van schuldeisers uit of een bedrijf failliet gaat in Duitsland, Nederland of België. Deels zijn deze verschillen Europees al opgevangen, maar een meer uniforme regeling geeft duidelijkheid voor iedereen en maakt het internationaal zakendoen eenvoudiger. Zo’n uniforme regeling is een monsterklus, want de verschillen tussen landen heb je niet zomaar opgelost. En dan vinden landen vaak ook nog dat zij te het beste systeem hebben.”
De benoeming van curatoren
“Ik ben een voorstander van het overnemen van de goede regelingen van andere landen. Neem bijvoorbeeld het systeem rond het benoemen van curatoren. In Nederland heeft elke rechtbank een eigen curatorenlijst. Wie er op die curatorenlijst komt, bepaalt de afzonderlijke rechtbank mede aan de hand van eigen voorwaarden. Het zou mooi zijn als daarvoor in de plaats een landelijke lijst komt, net als in Zweden. Daar toetst een landelijke overheidsinstantie of iemand aan de uniforme voorwaarden voldoet en als curator benoemd kan worden. Het zou mooi zijn als we een dergelijk systeem in Nederland overnemen. En dat is zelfs makkelijk te realiseren, want we hebben al zo’n soort organisatie. We kunnen daarvoor aansluiten bij de uitvoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen, de Wsnp. Het bureau Wsnp van de Raad voor Rechtsbijstand houdt in het kader van de schuldsaneringsregeling een register bij van alle bewindvoerders. Ook toetst het bureau of die bewindvoerders aan de voorwaarden voldoen. Dat wordt strikt gecontroleerd. Dat systeem zouden we zo kunnen overnemen voor de curatoren.”
Spaghetti
“Binnen het faillissementsrecht spelen veel ontwikkelingen. Het is belangrijk om die goed te blijven volgen. Maar het begint bij de brede juridische basiskennis. Je moet als curator goed begrijpen wat er speelt en wat de rechten en plichten over en weer zijn. Ik vergelijk een faillissement weleens met een bord spaghetti: als je ergens een trekt, beweegt er iets aan de andere kant van het bord. Je moet dus goed weten wat de consequenties zijn van een besluit. Die basiskennis leer je in de opleiding Insolventierecht voor curatoren.”
